Eleele Fa'aaisa – Laueleele Pa'epa'e

图片1

01 Le Lanu o le Ola paneta

图片2

Faatasi ai ma le tele ma le tele o satelite poʻo avanoa avanoa o loʻo felelei i le vanimonimo, o le tele ma le tele o ata o le lalolagi o loʻo toe lafo mai.E masani ona tatou faamatalaina i tatou lava o se paneta lanumoana ona o le 70% o le eria o le lalolagi e ufitia e le sami.A'o mafanafana le Lalolagi, o le a fa'avavevave le liusuavai o aisa i Potu i Matu ma Saute, ma o le a fa'aauau pea ona si'itia le suasami, ma tafia ai eleele o iai.I le lumanaʻi, o le a faʻateleina le vasa, ma faʻateleina le lavelave o le tau o le lalolagi.O le tausaga lenei e matua vevela lava, o le tausaga a sau e malulu tele, o le tausaga mulimuli ane e matua matutu, ma o le tausaga e sosoo ai o timuga e leaga.Tatou te fai atu uma lava e toetoe lava a le talafeagai le lalolagi mo mea e nonofo ai tagata, ae o le mea moni, ua na o sina suiga masani lea o le lalolagi.I le feagai ai ma le malosi o tulafono ma malosiaga o le natura, o tagata soifua e leai se mea.

图片3

Faatasi ai ma le tele ma le tele o satelite poʻo avanoa avanoa o loʻo felelei i le vanimonimo, o le tele ma le tele o ata o le lalolagi o loʻo toe lafo mai.E masani ona tatou faamatalaina i tatou lava o se paneta lanumoana ona o le 70% o le eria o le lalolagi e ufitia e le sami.A'o mafanafana le Lalolagi, o le a fa'avavevave le liusuavai o aisa i Potu i Matu ma Saute, ma o le a fa'aauau pea ona si'itia le suasami, ma tafia ai eleele o iai.I le lumanaʻi, o le a faʻateleina le vasa, ma faʻateleina le lavelave o le tau o le lalolagi.O le tausaga lenei e matua vevela lava, o le tausaga a sau e malulu tele, o le tausaga mulimuli ane e matua matutu, ma o le tausaga e sosoo ai o timuga e leaga.Tatou te fai atu uma lava e toetoe lava a le talafeagai le lalolagi mo mea e nonofo ai tagata, ae o le mea moni, ua na o sina suiga masani lea o le lalolagi.I le feagai ai ma le malosi o tulafono ma malosiaga o le natura, o tagata soifua e leai se mea.

图片4

I le 1992, o Joseph Kirschvink, o se polofesa o le geology i le California Institute of Technology, na muamua faʻaaogaina le faaupuga "Snowball Earth", lea na mulimuli ane lagolagoina ma faʻaleleia e le au suʻesuʻe mataʻutia.Snowball Earth o se manatu e le mafai ona faʻamautuina atoatoa i le taimi nei, faʻaaogaina e faʻamatala ai le tausaga aisa sili ona tele ma sili ona ogaoga i le talafaasolopito o le lalolagi.O le tau o le lalolagi sa matua faigata lava, faatasi ai ma le averesi o le vevela o le lalolagi e -40-50 tikeri Celsius, e oo atu i le tulaga na matua malulu ai le lalolagi ua na o le aisa.

 

02 Le Ufiufi Aisa o le Lalolagi Snowball

图片5

O le Snowball Earth atonu na tupu i le Neoproterozoic (e tusa ma le 1-6 piliona tausaga talu ai), e aofia i le vaitaimi Proterozoic o le Precambrian.O le talafaasolopito o le Lalolagi e matua tuai lava ma umi.Na taʻua muamua o le faitau miliona o tausaga o le talafaasolopito o tagata ua na o se emo o le mata mo le Lalolagi.E masani ona tatou manatu o le lalolagi o loʻo i ai nei e matua faʻapitoa i lalo o suiga o tagata, ae o le mea moni, e leai se mea i le talafaasolopito o le lalolagi ma le olaga.O le Mesozoic, Archean, ma Proterozoic eras (e taʻua faʻatasi o le Cryptozoic eras, lea e nofo ai pe tusa ma le 4 piliona tausaga o le 4.6 piliona tausaga o le lalolagi), ma le vaitaimi o Ediacaran i le Neoproterozoic era o le vaitaimi o Proterozoic o se vaitaimi faapitoa o le olaga i le lalolagi.

图片6

I le vaitaimi o le Snowball Earth, sa ufitia atoa le eleele i le kiona ma le aisa, e leai ni vasa po o se eleele.I le amataga o lenei vaitau, e na o le tasi le fasi fanua i luga o le lalolagi e taʻua o le supercontinent (Rodinia) e lata ane i le ekueta, ma o le vaega o totoe o le sami.A iai le lalolagi i se tulaga malosi, o loʻo faʻaauau pea ona paʻu mauga, faʻateleina maʻa ma motu i luga o le sami, ma faʻaauau pea ona faʻalauteleina le eleele.O le carbon dioxide o loʻo faʻaosoina e maugamu ua ufitia ai le lalolagi, ma faʻatupuina ai se aafiaga oona.O glaciers, e pei o le taimi nei, o loʻo faʻatumauina i le itu i matu ma le itu i saute o le lalolagi, e le mafai ona ufitia le eleele lata ane i le ekueta.A'o fa'amautu le gaioiga a le lalolagi, ua amata fo'i ona fa'aitiitia le pa'u o mauga, ma ua amata fo'i ona fa'aitiitia le aofa'i o le kaponi i le ea.O le sao taua i le mitiia o le carbon dioxide o le tau o papa.E tusa ai ma le faʻavasegaina o minerale, o maʻa e masani ona vaevaeina i maʻa silicate ma maʻa carbonate.O ma'a silicate e mitiia le CO2 i le ea i le taimi o vaila'au, ona teu ai lea o le CO2 i le tulaga o le CaCO3, ma fa'atupuina ai se fa'aa'ega o le carbon sink (>1 miliona tausaga).E mafai fo'i ona fa'afefeteina ma'a carbonate le CO2 mai le atemosifia, fa'atupuina ai se taimi fa'apu'upu'u fua fa'amau kaponi (<100000 tausaga) i le tulaga o le HCO3-.

图片7

Ose faiga fa'atutusa malosi.Pe a sili atu le aofaʻi o le carbon dioxide e mitiia e le tau o papa nai lo le aofaʻi o mea e faʻaosoina e le mauga mu, o le faʻaogaina o le carbon dioxide i le atemosifia e amata ona faʻaitiitia vave, seʻia oʻo ina faʻaumatia atoa kasa greenhouse ma amata ona pa'ū le vevela.O aisa i pou e lua o le Lalolagi ua amata ona salalau saoloto.A'o fa'atupula'ia le vaega o le aisa, o lo'o i ai le tele ma le tele o vaega papa'e i luga o le fogaeleele, ma o le susulu o le la e toe fa'afo'i atu i le vanimonimo e le lalolagi kiona, Ma atili fa'ateteleina ai le pa'u o le vevela ma fa'avaveina ai le fa'atupuina o aisa.Ua fa'atupula'ia le aofa'i o aisa mālū – e atagia mai ai le susulu o le la – atili mālūlū – e tele atu aisa papa'e.I lenei taamilosaga, o le aisa i pou uma e lua e faasolosolo malie le malulu o sami uma, ma iu ai ina malolo i luga o konetineta lata ane i le ekueta, ma iu ai ina fausia se aisa lapoa ma le mafiafia e sili atu i le 3000 mita, afifi atoa ai le lalolagi i se polo aisa ma le kiona. .I le taimi lea, o le maualuga o le ausa o le vai i luga o le lalolagi na matua faʻaitiitia, ma o le ea na matua matutu.O le susulu o le la i le lalolagi e aunoa ma le fefe, ona toe atagia mai ai lea.O le malosi o le ultraviolet radiation ma le malulu malulu na le mafai ai ona ola soʻo se ola i luga o le fogaeleele.Ua taʻua e saienitisi le lalolagi i le faitau piliona o tausaga o le 'White White' poʻo le Snowball Earth '

图片8

03 O Le Liusuavai ole Lalolagi Kiona

图片9

I le masina na teʻa nei, ina ua ou talanoa i aʻu uo e uiga i le lalolagi i lenei vaitau, na fesili mai se tasi ia te aʻu, 'E tusa ai ma lenei taamilosaga, e tatau ona malulu le lalolagi i taimi uma.Na faapefea ona liusuavai mulimuli ane?'?O le tulafono sili lea o le natura ma le mana o le toe faaleleia e le tagata lava ia.

 

A'o ufitia atoa le Lalolagi i le aisa e oo atu i le 3000 mita mafiafia, o ma'a ma le ea e tu'ufua, ma e le mafai e papa ona mitiia le carbon dioxide e ala i le tau.Ae ui i lea, o le gaioiga a le Lalolagi lava ia e mafai lava ona taʻitaʻia atu i mauga mu, ma faʻagasolo malie ai le carbon dioxide i le atemosifia.E tusa ai ma faʻatusatusaga a saienitisi, afai tatou te mananaʻo e faʻamavae le aisa i luga o le Snowball Earth, o le maualuga o le carbon dioxide e manaʻomia e tusa ma le 350 taimi o loʻo i ai nei i luga o le lalolagi, e silia ma le 13% o le siosiomaga atoa (lea 0.03%), ma o lenei fa'atuputelega e matua tuai lava.E tusa ma le 30 miliona tausaga na fa'aputuina ai e le atemosifia o le lalolagi ia lava le carbon dioxide ma le methane, ma fausia ai se aafiaga malosi o le greenhouse.Na amata ona liusuavai aisa, ma o konetineta lata ane i le ekueta na amata ona aliali mai ai le aisa.O le eleele fa'aalia na sili atu le pogisa i le lanu nai lo le aisa, fa'afefeteina le tele o le vevela o le la ma amata ai se tali lelei.Ua atili faateleina le vevela o le Lalolagi, ua atili faaitiitia aisā, ua faaitiitia le susulu o le la, ma aliali ai le tele o maa, Migogo atili le vevela, faasolosolo malie ona fausia vaitafe e le malulu… ma ua amata ona toe malosi le lalolagi!

图片10

I le masina na teʻa nei, ina ua ou talanoa i aʻu uo e uiga i le lalolagi i lenei vaitau, na fesili mai se tasi ia te aʻu, 'E tusa ai ma lenei taamilosaga, e tatau ona malulu le lalolagi i taimi uma.Na faapefea ona liusuavai mulimuli ane?'?O le tulafono sili lea o le natura ma le mana o le toe faaleleia e le tagata lava ia.

 

A'o ufitia atoa le Lalolagi i le aisa e oo atu i le 3000 mita mafiafia, o ma'a ma le ea e tu'ufua, ma e le mafai e papa ona mitiia le carbon dioxide e ala i le tau.Ae ui i lea, o le gaioiga a le Lalolagi lava ia e mafai lava ona taʻitaʻia atu i mauga mu, ma faʻagasolo malie ai le carbon dioxide i le atemosifia.E tusa ai ma faʻatusatusaga a saienitisi, afai tatou te mananaʻo e faʻamavae le aisa i luga o le Snowball Earth, o le maualuga o le carbon dioxide e manaʻomia e tusa ma le 350 taimi o loʻo i ai nei i luga o le lalolagi, e silia ma le 13% o le siosiomaga atoa (lea 0.03%), ma o lenei fa'atuputelega e matua tuai lava.E tusa ma le 30 miliona tausaga na fa'aputuina ai e le atemosifia o le lalolagi ia lava le carbon dioxide ma le methane, ma fausia ai se aafiaga malosi o le greenhouse.Na amata ona liusuavai aisa, ma o konetineta lata ane i le ekueta na amata ona aliali mai ai le aisa.O le eleele fa'aalia na sili atu le pogisa i le lanu nai lo le aisa, fa'afefeteina le tele o le vevela o le la ma amata ai se tali lelei.Ua atili faateleina le vevela o le Lalolagi, ua atili faaitiitia aisā, ua faaitiitia le susulu o le la, ma aliali ai le tele o maa, Migogo atili le vevela, faasolosolo malie ona fausia vaitafe e le malulu… ma ua amata ona toe malosi le lalolagi!

图片11

O le lavelave o tulafono faanatura ma le si'osi'omaga o le Lalolagi e sili mamao atu nai lo lo tatou malamalama ma mafaufauga faaletagata.O le faʻateleina o le CO2 faʻafefeteina o le ea e oʻo atu ai i le vevela o le lalolagi, ma o le maualuga o le vevela e faʻaleleia ai le vailaʻau oona o papa.O le aofaʻi o le CO2 o loʻo mitiia mai le atemosifia e faʻateleina foi, ma taofia ai le faʻavaveina o le tuputupu aʻe o le CO2 o le ea ma taʻitaʻia ai le malulu o le lalolagi, ma fausia ai se faiga faʻaalia le lelei.I le isi itu, pe a maualalo le vevela o le lalolagi, o le malosi o le tau o vailaʻau o loʻo i ai foi i se tulaga maualalo, ma o le faʻafefe o le faʻafefe o le CO2 e matua faʻatapulaʻaina.O le i'uga, e mafai ona fa'aputuina le CO2 o lo'o fa'aosoina e le volcanic activity ma rock metamorphism, ma fa'ateleina ai le atina'eina o le Lalolagi i le fa'amafanafanaina ma puipuia ai le vevela o le Lalolagi mai le maualalo tele.

图片12

O lenei suiga, lea e masani ona fuaina i le faitau piliona o tausaga, e le o se mea e mafai e tagata soifua ona pulea.I le avea ai ma tagata masani o le natura, o le mea e tatau ona sili atu ona tatou faia o le fetuunai lea i le natura ma mulimuli i ana tulafono, nai lo le suia pe faʻaumatia le natura.O le puipuia o le siosiomaga ma le alofa i le ola o le mea lea e tatau ona fai e tagata soifua uma, a leai o le a tatou feagai ma le faʻaumatia.


Taimi meli: Aukuso-29-2023